برعکس آنچه اغلب فکر می شد قند دیابت ایجاد نمیکند بلکه در اثر افزایش وزن ایجاد شده به خاطر مصرف قند در افرادی که مستعد هستند دیابت به وجود می آید. تمام زنان باردارِ چاق ، دختر یا دختر بچه دیابتی یا مادر یک ((نوزاد بزرگ)) ( وزن تولد بیش از 4 کیلوگرم) احتمال زیادی دارد که در سن 40 تا 50 سالگی مبتلاء به دیابت شوند.
رژیم غذاییپیش گیری مخصوصا برای جلوگیری از افزایش وزن زیاد که در این حالت نباید بیش از 10 کیلوگرم باشد لازم است. تنها به دلیل پیشگیری از دیابت است که توصیه میشود مادر در دوره ی بارداری افزایش وزن نداشته باشد و جنین از ذخایر او (( تغذیه )) کند.
اصول رژیم غذایی
رژیم غذایی باید متعادل ، پروتئین آن نسبتا زیاد ولی خیلی انرژی زا نباشد. بنابراین باید به چند نکته در تنظیم رژیم غذایی دیابتی ها توجه شود :
*قند را حذف کنید (شکر معمولی ) و دریافت تمام قندهای ساده ((با جذب سریع)) (مانند گلوکز عسل و شیرینی ها، فروکتوز عسل ، لاکتوز شیر) را کنترل کنید.
*مواد غذایی نشاسته ای و چربی را کم کنید مخصوصا چربی های دارای اسیدهای چرب اشباع (چربی های حیوانی).
*غذا را به سه وعده اصلی و دو میان وعده تقسیم کنید.
*برای کاهش اشتها غذا را کم نمک تهیه کنید.
زیاد بنوشید ( 5/1 لیتر آب به صورت آب آشامیدنی ، دم کرده های گیاهی و سوپ...) تا از عفونت های ادراری احتمالی جلوگیری شود.
*به همین دلیل از مصرف سبزی های تحریک کننده مانند تربچه ، مارچوبه، پیاز ، تره و شلغم خودداری کنید.
با یک پرسشگری مفصل و جدی میتوان به عادات غذایی بیمار پی برد. باید به او آموزش داد چگونه آن را به تدریج بر حسب شرایط بیماری خود تغییر دهد. اما این امکان وجود ندارد یک برنامه دقیق از پیش تعیین نمود چون همه چیز بستگی به وضعیت چاقی ، کیفیت رژیم غذایی معمولی و وجود عوامل تشدید کننده ( فشار خون ، کشیدن سیگار و غیره) دارد.
کربوهیدرات ها
*مصرف لوولز و گالاکتوز باید محدود شود :
مصرف 200 گرم میوه در روز که باید از بین میوه هایی که کمتر شیرین است ( گریپ فروت ، توت فرنگی ، تمشک ، نارنگی ، طالبی ، پرتقال...) انتخاب شود. مصرف روزانه نیم لیتر شیر ( نیم چرب یا بدون چربی) برحسب وضعیت شخص .
*قند ( شکر معمولی) با یک شیرین کننده ی مصنوعی جایگزین شود :
ساکارین یا ترکیبات مشابه با مقادیری که به طور معمول استفاده می شود بدون عارضه می باشد.
*مواد غذایی نشاسته ای در رژیم باید محدود شود:
50گرم ماکارونی یا برنج خام یا 150 گرم سیب زمینی خورده شود. گاهش جدی مقادیر نان یا نان شیرینی
از مصرف شیرینی ها، شکلات ها و نوشابه های شیرین به طور جدی پرهیز شود.
چربی ها
مقدار کره مصرفی نباید از 25 گرم در روز بیشتر شود. گوشت های چرب تا جایی که ممکن است باید از رژیم غذایی حذف شود. روغن ها (2 یا 3 قاشق غذاخوری در روز) باید از بین روغن هایی که بیشتر اسیدهای چرب با چند پیوند دوگانه دارد یا روغن های مایع مانند روغن آفتاب گردان ، ذرت و هسته ی انگور انتخاب شود.
پروتئین ها
رژیم غذایی باید غنی از گوشت های بدون چربی و یا ماهی تازه ( ماهی های کنسرو دارای مقدار زیادی روغن و سدیم و ... است) باشد. پروتئین رژیم در حد نرمال (5/1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز در نظر گرفته شود.)
مواد غذایی غنی از فیبرهای غذایی
توصیه می شود سبزی های غیر نشاسته ای (500 تا 600 گرم در روز هویج ، اسفناج ، لوبیا سبز ، کاهو ، گوجه فرنگی ...) فراموش نشود. ترجیحا باید این مواد را روی شعله های ملایم یا در بخار حاصل از آب خود آنها ( شعله ملایم با گذاشتن در قابلمه روی آن ) به نحوی که حداکثر صرفه جویی در افزودن چربی ها شود پخت.
رژیم در دیابت غیروابسته به انسولین
رژیم غذایی باید شدیدا کم کربوهیدرات باشد : مقدار دریافت کربوهیدرات ها باید روزانه حدود 150 تا 200 گرم ، با حذف قندهای زود جذب ( قند و شکر معمولی ، عسل ، مربا ، شکلات ، میوه های شیرین ، میوه های خشک و شیرینی ها) باشد.
لازم نیست رژیم غذایی کم انرژی باشد کاملا برعکس باید رژیم پرانرژی باشد. رژیم کم انرژی را متخصصان شدیدا منع کرده زیرا میتواند باعث :
خطر رشد کم جنین و یا باعث ایجاد ستوز شود.
قبلا پیشنهاد می شد قند ادرار 3 بار پس از صرف غذا در روز و هر 8 تا 15 روز قند خون در حالت ناشتا و پس از صرف غذا اندازه گیری شود. در حال حاضر به روش زیر عمل می شود :
*با استفاده از رژیم غذایی و استفاده از انسولین دیابت کنترل شود.
*با اندازه گیری قند خون و اندازه گیری قند از خون مویرگها توسط خود بیمار تعادل قند و دیابت کنترل شود.
*با اندازه گیری قند خون و اندازه گیری قند از خون مویرگها توسط خود بیمار تعادل قند و دیابت کنترل شود. در فرانسه دو دستگاه وجود دارد که به وسیله آنها خود بیمار میتواند از مویرگ ها بدون ترس و درد نمونه گیری کند : این دستگاه ها عبارتند از : اتولت و اتوکلیکس. اندازه گیری به کمک نوارهای معرف که در تماس با خون در مدت 60 ثانیه واکنش نشان می دهد ( دستروستیکس و هموگلوکوتست) انجام میشود.
نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که با هر نوع دیابت در زن باردار باید مانند دیابت وابسته به انسولین برخورد کرد.
منبع : کتاب تغذیه و رژیم زن باردار
رژیم غذایی مناسب دیابت بارداری
سرکار خانم مریم پیروز مهر کارشناس مسئول واحد سلامت خانواده شبکه بهداشت و درمان راز و جرگلان