بهداشت آب    

 آب یکی از نعمات بزرگ پروردگار است که منشا حیات و سرآغاز زندگی موجودات زنده است. اهمیت آب در زندگی بشر به اندازه ای است که بیان و توجیه کامل آن به دشواری میسر می گردد.

امروزه با پیشرفت زندگی صنعتی و رشد جمعیت، مصرف آب افزیش یافته است و منابع آب موجود قابل مصرف، درمعرض استفاده بیش از حد و حتی آلودگی قرارگرفته است. درکشور ما نیز مسئله کمبود آب از گذشته های بسیار دور وجود داشته و حتی دربرخی از مناطق مانع رشد و پیشرفت کشاورزی، صنعتی و حتی اجتماعی شده است.

میزان مصرف سرانه آب در اجتماعات مختلف متفاوت است و با فرهنگ و ارتقای سطح بهداشت جوامع ارتباط مستقیم دارد. هرچه سطح و فرهنگ و بهداشت بالاتر باشد نیاز به آب و مصرف آن نیز افزایش می یابد. بنابراین افزایش آگاهی مردم برای مصرف بهینه آب یکی ازضروریات بسیار مهم برای حل معضل کمبود این ماده حیاتی انسان است.

آب آشامیدنی:   آب آشامیدنی، آب گوارایی است، که عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن در حد استانداردهای مصوب باشد و مصرف آن عارضه سوئی در کوتاه مدت یا در دراز مدت در انسان ایجاد نکند.
آلودگی آب آشامیدنی: عبارتست از تغییر خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب به گونه ای که آن را برای مصرف انسان زیان آور سازد.

بیماریهای منتقله از آب: 
این بیماریها بوسیله باکتریهای بیماریزا، ویروسها، پروتوزئرها و کرمها در انسان ایجاد می شوند. منابع و مخازن آب از جمله رودخانه ها و کانال آبها، دریاچه ها و سدها بویژه درمناطق گرمسیر، محلی مناسب برای انتشار اینگونه بیماریها می باشند. این نوع مخازن آب زمینه را برای رشد میزبانهای واسط انگلها مانند حلزونها، ماهیها و گیاهان آبزی و ناقلین بیماریها مانند پشه ها و سایر حشرات گزنده فراهم می سازند. علیرغم کوشش مسئولین برای بهسازی منابع آب بخصوص در مناطق گرمسیر، این بیماریها ممکن است ایجاد شوند، درنتیجه قبل از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست و مردم رسیدگی شده و آموزشهای لازم به آنها بدهند تا ازآلودگی آّب جلوگیری شود.
 

الف) بیماریهای باکتریایی شامل: وبا، حصبه یا تیفوئید، شبه حصبه یا پاراتیفوئید، اسهال باسیلی یا دیسانتری باسیلی، اسهال مسافرین، لپتوسپیروس 

ب) بیماریهای ویروسی شامل: گاستروآنتریت ویروسی، پولیومیلیت، هپاتیت 
پ)بیماریهای پروتوزئری شامل: آمیبیاز یا اسهال آمیبی، ژیاردیازیس، بالانتیدیازیس میباشد.

اهمیت کنترل آب آشامیدنی :
در گوشه و کنار جهان و کشور ما نیاز به آب روز به روز افزایش می یابد. این موضوع نه فقط به خاطرافزایش جمعیت، بلکه برای سایر مصارف بهداشتی نظیر استحمام، شستشو، صنایع و کشاورزی نیز محتاج آب میباشد. میزان آب در نقاط مختلف کشور تفاوت فراوانی دارد. درمناطقی ازکشور آب فراوان موجود بوده و برعکس در مناطق خشک و کویری دچار کمبود و مسئله تامین آب میباشند. از نکته نظر کیفیت، آب تغییرات متفاوتی دارد در بعضی نقاط با کیفیت شیمیایی مطلوبتر و درنقاط دیگر با غلظت یونی بیشتری مواجه میباشند. همچنین پراکندگی جمعیت در نقاط مختلف کشور متفاوت است و در نتیجه نیازهای آنها به آب متفاوت خواهد بود. امروزه تمدن، تغییراتی را در کیفیت آبها باعث گردیده است چه از طریق شهرنشینی و رشد بی رویه جمعیت و چه از طریق ایجاد آلودگیهای ناشی از صنعت و استفاده از مواد شیمیایی و سموم در کشاورزی تغییراتی در کیفیت منابع آب آشامیدنی بوجود آمده است. این آبها، دیگر به همان گونه که قبلا مورد استفاده قرار گرفته است نمی توانند مورد بهره برداری قرار گیرند. از طرفی امروزه نیاز به آب با کیفیت بالا بیشتر و بیشتر می گردد. بنابراین نه تنها حفاظت از این منابع، کاری است بسیار ضروری (بخصوص در مناطقی که به شدت آلوده شده اند) بلکه باید اقدامات لازم برای منابعی که هنوز دچار آلودگی نشده اند انجام گیرد. در مدیریت برنامه کیفیت آب، هم به دانستن اطلاعات در زمینه کیفیت آبهای موجود، نیاز است و هم میبایست روند تاثیر فعالیت بشر روی کیفیت آب و تدوین ضوابط، جهت برنامه ریزی برای تعیین نحوه بهره برداری، مورد توجه قرار گیرد. چنین شیوه ای فقط در سایه دانستن اطلاعات کافی در مدت زمان طولانی در زمینه کیفیت آب و استفاده از تجارب و اطلاعات گذشته از کیفیت آنها برای مصارف مختلف تحقق پیدا می کند. بعلاوه اجرای قوانین و مقررات ایجاد شده بر پایه و اساس همین اطلاعات استوار است و در اینجا است که اندازه گیری کیفیت آب آشامیدنی ضرورت پیدا می کند.

 

 کلر، دوست خطرناک انسان

استفاده از کلر در آب آشامیدنی، باعث از بین رفتن میکرو ارگانیزمهای بیماری زا و خطرناک در آب می شود. این فرآیند به دلیل ارزان بودن، امروزه یکی از متداول ترین روشهای گندزدایی آب در کشورها است. همچنین کلر دارای اثر باقیمانده در آب است که باعث سالم ماندن آب در شبکه های لوله کشی و در برابر آلودگی های ثانویه می شود. اما کلر در آب آشامیدنی باعث وارد آمدن صدماتی به سلامتی انسان ها نیز می گردد.

کلر در آب آشامیدنی

کلر باقیمانده در ترکیب با مواد آلی موجود در آب، تشکیل ترکیباتی به نام تری هالومتان ها را می دهد که امروزه سرطان زایی آنها به اثبات رسیده است. تماس کلر با پوست و موی انسان مضر می باشد و تنفس کلر (در حمام و یا استخرها) برای بیماران ریوی خطرآفرین است.

 

 

آلاینده های دارویی در آب شهری

طی تحقیقاتی که توسط آسوشیتدپرس در آب آشامیدنی آمریکا انجام شده است، مشاهده شده که آب شهری در بعضی از ایالت های آمریکا، سرشار از آلاینده های دارویی، آنتی بیوتیک ها، داروهای آرام بخش و … می باشد.

این آلاینده ها از طریق نفوذ فاضلاب های بیمارستان ها و زباله های دارویی به سفره های آب زیرزمین وارد شده اند و به دلیل محلول بودن در آب، از طریق فرآیندهای ابتدایی که در تصفیه خانه ها انجام می شود، نظیر حوضچه های ته نشینی و کلرزنی، تصفیه نمی شوند. و در حال حاضر بهترین راه جداسازی آلاینده ها از آب، روش اسمز معکوس(Reverse Osmosis) می باشد.

 

آلاینده های دارویی در آب آشامیدنی

نیترات، متداول ترین آلاینده در آب آشامیدنی شهرهای بزرگ

نبود شبکه دفع فاضلاب شهری و دفع سنتی فاضلاب از طریق چاه های جذبی خصوصا در شهرهای پرجمعیت، نفوذ زباله ها و فاضلاب های صنعتی به سفره های آب زیرزمینی، نفوذ کودهای شیمیایی نیتراته و کودهای حیوانی به اعماق زمین، باعث بالارفتن میزان نیترات درسفره های آب زیرزمینی می شود.

در کشورهای گرم و خشک و کم باران، ۸۰ تا ۹۵ درصد آب آشامیدنی شهرها از طریق سفره های آب زیرزمینی و چاه ها تامین می شود.

نیترات عامل اصلی اختلال در فرآیند اکسیژن رسانی به سلول های بدن است و خصوصا برای کودکان و زنان باردار عوارض جبران ناپذیری را به همراه دارد. نیترات احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهد و خصوصا در کودکان شیرخواره که بدن ضعیف تری دارند باعث ایجاد اختلالات جدی می شود.

نیترات از آلاینده های محلول در آب است که توسط تصفیه خانه های معمولی و یا با کلرزنی قابل تصفیه نیست. یکی از بهترین روش های تصفیه نیترات، روش اسمز معکوس است.

حشره کش ها در آب آشامیدنی 

حشره کش های متداول در بازار، دارای بیش از ۶۰۰ ترکیب شیمیای مختلف هستند. استفاده از این حشره کش ها یکی از دلایل اصلی آلوده شدن اتمسفر و خاک زمین است!

این ترکیبات پس از بارندگی ها، به سفره های آب زیرزمینی نفوذ می کنند و سر از چاه های تامین آب شرب در می آورند. شناسایی این ترکیبات در آب آشامیدنی نیازمند تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی است. وجود این ترکیبات در آب آشامیدنی باعث اختلالات تنفسی، آسیب های عصبی و سرطان خصوصا در نوزادان و کودکان که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف تر است می شود.

 

زنگ آهن در آب آشامیدنی

معضل دیگر در شهرهای دنیا، شبکه لوله کشی فرسوده و پوسیده است. این شبکه ها باعث می شوند که آب آشامیدنی، دارای زنگ آهن و رسوبات جدا شده از سیستم های قدیمی باشد. پوسیدگی لوله ها باعث می شود که خاک، گل، شن و ماسه وارد آب آشامیدنی شهرها شود و سلامتی شهروندان را با مشکل مواجه سازد.

 

آرسنیک در آب آشامیدنی

آرسنیک در اثر مصرف آفت کش هایی مثل حشره کش های حاوی آرسنیک و یا از طریق فاضلاب صنایع دباغی، سرامیک سازی و معادن وارد آب شود.

آرسنیک یک عنصر سمی است که در آب یافت می شود و قادر است از عمل آنزیم ها ممانعت نماید و باعث بلوکه شدن آنها گردد.

املاح آن از معده جذب شده و از راه پوست و شش ها نیز قابلیت جذب دارند. از مهمترین اثرات سوء آن می توان به بی اشتهایی، کم شدن وزن بدن، اسهال، به هم خوردگی معده، ناراحتی های عصبی و ایجاد زخم های کوچک بر روی دست و پا که ممکن است منجر به سرطان شود اشاره نمود.

 

سرب در آب آشامیدنی

امروزه سرب از طریق فاضلاب کارخانجات باطری سازی، مهمات سازی و غیره وارد سفره های آب زیرزمینی و از آنجا وارد آب آشامیدنی ما انسان ها می شود. سرب یکی از عناصر سمی قابل تجمع در بدن است. سرب جایگزین کلسیم در استخوان ها می گردد که ایجاد ناراحتی استخوانی می کند.

 

سرب موجود در استخوان در مواقع تب می تواند به سایر اعضای بدن مانند سیستم اعصاب مرکزی ، دستگاه گوارش و کلیه ها زیان وارد نماید.

جالب است بدانید که برخی از مورخین دلیل سقوط امپراتوری روم را مصرف آب حاوی سرب می دانند، زیرا در آن زمان فقط طبقات مرفه روم از آب لوله کشی استفاده می کردند و بعلت سربی بودن لوله ها اطفال آنها در معرض خطرات سمیت عصبی سرب قرار می گرفتند. رشد مغزی بسیاری از این اطفال که بعدها اداره کننده روم بودند کامل نبوده و اجتماع روم مواجه با کمبود رهبران شایسته گردید.

 

آب ناسالم باعث مرگ زودرس می شود

بحران آب بیش از هر جنگی ، جان انسان ها را می گیرد و اگر شرایط فعلی ادامه یابد ، ۵۰۰ میلیون نفر تا ۹ سال دیگر از امکانات بهداشتی بی بهره خواهند بود و تا سال ۲۰۲۵ میلادی نیز ۸۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان ،به آب بهداشتی دسترسی نخواهند داشت. این سخن را چندی پیش نماینده سازمان ملل متحد عنوان کرده بود.

 

سازمان بهداشت جهانی ، آب ناسالم را عامل یک بیماری از هر ده بیماری و ۶ درصد مرگ و میرها در سراسر جهان می داند!

تب روده ای یا حصبه و تب مالت از مهمترین بیماری های ناشی از استفاده از آب آلوده به میکروب ها است که در جریان آن مغز، سیستم عصبی و چشم از مهمترین بافت هایی هستند که در جریان این بیماری ها آسیب می بینند. بر اساس این گزارش: در کشورهای توسعه یافته آب در کمتر از یک درصد موارد عامل مرگ و میر افراد است که این میزان در کشورهای در حال توسعه به ۱۲ تا ۲۳ درصد می رسد.

از خانواده و فرزندان خود محافظت کنید.

امروزه کارشناسان در سراسر دنیا به راه حل تازه ای برای رفع مشکلات آب آشامیدنی دست یافته اند. دستگاه های تصفیه آب خانگی، در آشپزخانه منازل نصب می شوند و می توانند تا ۹۰ درصد از ناخالصی های موجود در آب آشامیدنی را از بین ببرند.

این دستگاه ها با استفاده از فناوری اسمز معکوس (RO) تمامی آلاینده های محلول در آب، نظیر کلر باقیمانده، نیترات، سموم و حشره کش ها، آرسنیک، سرب و … را از آب جدا کرده و آبی سالم و گوارا در اختیار خانواده ها قرار می دهند. زنگ آهن جدا شده از لوله های فرسوده و قدیمی توسط این دستگاه ها به طور کامل از آب جدا می شود و کاهش سختی و سنگینی آب، باعث جلوگیری از ایجاد رسوب در کتری، قوری، سماور و اتوهای بخار می شود.

کارشناسان ضمن توصیه این دستگاه ها به شهروندان، تاکید دارند که از دستگاه های تصفیه آب بهداشتی که از مواد اولیه استاندارد و مناسب جهت مصارف بهداشتی و خوراکی تهیه شده اند استفاده کنند.